Şam’ın kent merkezindeki Kfar Susa bölgesinde bakanlık ve öteki resmi binaların olduğu yerleşkede, yeraltında azap zindanlarının bulunduğu Esad rejiminin istihbarat merkezi yer alıyor. Geçmişte Suriyelilerin kalbine endişenin salındığı bu merkezdeki Hafız Esad ile oğlu Beşar Esad’ın, tıpkı rejimleri üzere, heykel ve fotoğraflarının yıkıldığı, yere indirildiği dikkati çekiyor.
Dışarıdan rastgele bir devlet binası üzere görünen yapıların altında yalnızca Suriyelilerin değil diğer milletlerden de alıkonulanların tutulduğu zindanlar bulunuyor.
Merkezde rejimin subaylarının durduğu alanda Suriyelilerin üzerinden çıkan kimlikler, sabıka fotoğrafları, tutulan kayıtlar, farklı uyruklardan kimlikler hatta Türkiye’deki Suriyeli bir sığınmacının kullandığı “İstanbul Kart” görülüyor.
Duvarda azapta kullanıldığı düşünülen askılardaki halat hala yerinde duruyor.
Tuvaletler tecrit hücresi haline getirilmiş
Yer altına inildiğinde Esad rejiminin esir aldığı şahısları tuttuğu kalabalık koğuşların yer aldığı bir koridor görülüyor. Koğuşlarda tutulanların taş taban üzerinde yattığı ince battaniyeler, yemeklerinde kullandıkları kaplar, kıyafetleri, hala yerlerinde duruyor. Koğuşlarda tutulanların, kendilerine verilen yeşil sabunları kullanarak duvarlara yazdıkları, çizdikleriyle hayata tutunduğu anlaşılıyor.
Buradaki koridorun sonunda yer alan alaturka tuvaletler, tecrit hücresine dönüştürülmüş.
Suriyeli muhaliflerin aktardığına nazaran burada idam edilecek esirler tutuluyor. Hücreler, altından yemek bırakılan demir bir kapı, beton yerde alaturka tuvaletin tabanında yatak diye bir battaniye, tavanda ışık gelen küçük bir delikle insanlığa ters şartlarda.
Duvarlardaki yazılardan Şii mezhebine mensup şahısların de buraya atıldığı anlaşılıyor.
Hayata tutunmak için sabunla duvar yazıları, takvim, saat ve resimler
İstihbarat merkezindeki öteki bir binanın altındaki labirenti andıran zindanlarda büyük koğuşların duvarlarında sabunla çizilmiş köy hayatı, Mescid-i Aksa, kamyon, gemi, otomobiller, kuşlar, tabiat, Zülfikar kılıcı, savaşı anlatan fotoğraflar görülüyor.
Koğuşlarda Türkçenin yanı sıra İngilizce ve Rusça üzere bir çok lisana rastlamak mümkün. Bir koğuşta burada kalanların duvara “sevmek, yürümek” üzere Türkçe onlarca fiilin mastar halini yazması dikkati çekiyor.
Aynı halde, koğuşta tutulan esirler parmaklıklardan gelen güneş ışığını kullanarak duvara çizdikleri güneş saatiyle vakti anlamaya çalışmış. Bunun yanı sıra zindanın koğuş ve hücrelerinde çok sayıda sabunla çizilmiş takvim de var.
İkinci binadaki hücreler de bir metrekareden fazla alana sahip değil ve burada tutulanlar doruktaki küçük açıklıktan gelen ışıkla yaşamış.
Esad rejiminin tutsakları, hücreler ve koğuşların duvarlarına yeşil sabunlarla yazılar yazarak izler bırakmış. Tutsaklar, yeşil sabunlar ve kurşun kalemlerle, isimleri, duaları, şiirleri, sözleri, müzikleri duvarlara aktarmış.
Sorgu odalarında resmi evraklar
Esad rejiminin esir aldığı tutsakların sorgulandığı odalar zindanlardaki koğuşlara benziyor. Sorgu odalarının birinde azapta kullanıldığı düşünülen sert plastik boru hala yerinde duruyor.
Arka plana fon olarak yerleştirilen perde, önündeki sandalye, tavanda buraya çevrilmiş spot lambaları, sorguların kamera kaydına alındığına işaret ediyor. Tıpkı biçimde sorgu odasında, sorguyu kimin yaptığı, tarih bilgileri, sorgulananların azap altındaki tabirlerini imzaladığı resmi evraklar hala duruyor.
Zindanların üstünde işleyen bürokrasi
Şam’daki istihbarat merkezindeki azap zindanlarının üzerinde resmi süreçlerin yapıldığı çok katlı bir bina yer alıyor.
Muhalifler, Esad rejimi askerlerinin buradan ayrılmadan evvel merkezdeki arşivlerin bir kısmını ateşe verdiğini belirtti. Binanın giriş katında çok sayıda ofisin yandığı görülüyor.
Merkezdeki arşiv odasında burada tutulanların kaydedildiği yüzlerce klasör hala yerinde duruyor. Zindanların üzerinde yer alan resmi dairelerde bürokrasinin işleyişi ise azabın sistematikliğini ortaya koyuyor.
“Bu zindanları gördükten sonra insan hayal kurabilir mi”
Bölgedeki bir muhalif buradaki evrakları incelerken 2012’de Esad rejiminin tutsaklığında kaybolan babasını aradığını anlattı.
Aynı halde, Suriyeli silahlı bir muhalif, “Esad rejimi devrildikten sonra hayalinin ne olduğuna” ait soruya “Suriye’de hayal kalmadı. Bu zindanları gördükten sonra insan hayal kurabilir mi?” diye karşılık verirken gözyaşlarını tutamadı.
Suriyeliler, 13 yıllık kanlı ve yıkıcı bir savaşla Esad ailesinin 61 yıllık Baas rejiminin 8 Aralık’ta devrilmesini ülke genelindeki kent meydanlarında coşku içinde kutluyor.
Esad rejiminin Suriyelilere uyguladığı, sistematik azap, dehşet ve terörün gün yüzüne çıkmasıyla Suriyelilerin yaşadığı bu coşku daha anlaşılır hale geliyor.
