T24 Dış Haberler
Bakü’den Grozni’ye giden Azerbaycan Havayolları’na ilişkin yolcu uçağının Kazakistan’ın Aktau kenti yakınlarında düşmesinin akabinde kazanın sebebi hâlâ araştırılıyor. Kazaya Rusya’nın sebep olduğu dış basına konuşan Azeri yetkililer tarafından tez edilirken Kremlin savları yalanlamasa da bir sonuca ulaşabilmek için soruşturmanın tamamlanması gerektiğini söylüyor. 62 yolcu ve 5 mürettebat taşıyan Azerbaycan Havayolları uçağının düşmesiyle 38 kişi hayatını kaybetmiş, 29 kişi de kurtulmuştu. Hayatta kalan yolculardan kimileri uçağın düşüşünden evvel yüksek sesli bir patlama duyduklarını söylüyor.
Peki, Azerbaycan’a ilişkin yolcu uçağının düşmesi olayıyla ilgili olarak neler biliniyor?
Uçak nasıl düştü?
Azerbaycan’ın başşehri Bakü’den Rusya’nın Çeçenistan bölgesindeki Grozni’ye giden 8243 sefer sayılı uçak, ordunun Ukrayna’ya ilişkin insansız hava araçlarını düşürdüğü Rusya toprakları üzerinde uçarken ansızın rotasından saptı. Uçak Kazakistan’ın batısında Hazar Denizi kıyısındaki Aktau kenti yakınlarında düştü.
Soruşturma hakkında bilgi sahibi olan bireyler Rusya’nın uçağı kendi hava alanından uzaklaştırdığını ve GPS’ini bozduğunu söyledi.
Havacılık uzmanları, uçuşun yaklaşık bir saat yirminci dakikasında pilotların uçağın denetimini kaybetmeye başladığını, bunun da muhtemelen uçağın dikey dengeleyicisindeki deliklerden kaynaklandığını söyledi. İzleme uzmanı Flightradar24’ün bilgi ve tahlillerine nazaran, mürettebat daha sonra sabit bir sürat ve irtifayı korumak için en az 75 dakika boyunca uğraş etti ve uçak yere çakılana kadar birçok kere 8 bin feet kadar yükselip alçaldı.
Embraer 190 tipi uçakta bulunan bir yolcu Rus televizyon ağı RT’ye yaptığı açıklamada uçağın iki kere alçalmaya çalıştığını lakin her ikisinde de geri çekildiğini söyledi. Üçüncü denemede, kendisi ve öteki yolcuların kabin dışında bir patlama duyduğunu ve uçağın kabuğunun modüllerinin uçtuğunu söyledi.
Uzmanlar ne diyor?
Havacılık güvenliği firması Osprey Flight Solutions, kaza manzaraları, uçaktaki hasar ve yakın vakitteki askeri faaliyetlere ait değerlendirmelerine dayanarak, uçağın “muhtemelen bir Rus askeri hava savunma sistemi tarafından düşürüldüğünü” söyledi.
Uzmanlar, uçağın dalgalı uçuş rotasının ve inişten evvel tehlikeli derecede dik bir açıyla aşağıya hakikat ani bir dönüş yapmasının, pilotların uçağı yönlendirmekte zorlandığını gösterdiğini söyledi.
Kazak yetkililer, Kazakistan ve Azerbaycan’dan müfettişlerin kazanın meydana geldiği yerde uçağın kalıntılarını incelediklerini ve uçağın Hazar Denizi’ndeki son rotasına ait daha fazla detay için aracın kara kutusunun içeriğini incelediklerini söyledi.
Azerbaycan ne diyor?
Azerbaycan’da sivil bir yolcu uçağının düşmesiyle ilgili olarak yürütülen soruşturmanın birinci sonuçları, uçağın bir Rus uçaksavar füzesi ya da bu füzeye ilişkin şarapnel kesimleriyle vurulduğuna işaret ediyor.
Havacılık uzmanları, 62 yolcu ve 5 mürettebat taşıyan Azerbaycan Havayolları uçağındaki gözle görülür hasarın bir mühimmatla vurulduğunu gösterdiğini düşünüyor.
Rusya ne dedi?
Rusya Federal Hava Trafik Ajansı kazanın uçağın bir kuş sürüsüne çarpmasının akabinde meydana geldiğini açıkladı. Kremlin sözcüsü Dmitriy Peskov, soruşturmanın Rusya’nın dahli olduğuna dair birinci göstergeleri sorulduğunda, kazanın nedeni hakkında bir sonuca varmak için çok erken olduğunu söyledi.
Bu ortada Moskova ve Bakü ortasındaki bağlantılar kırılgan bir yerde. Kafkasya; Türkiye, Rusya ve İran’ın nüfuz gayreti verdiği hassas bir devir yaşıyor. Petrol zengini Azerbaycan, Kremlin’in Ukrayna’yı işgalinden bu yana Rusya ile pragmatik alakalarını sürdürdü, lakin son yıllarda İran’ın tesirini zayıflatmaya çalışan İsrail’e de yakınlaştı.
Hangi kritik bölgede düştü?
Bakü’den yola çıkan Azerbaycan Havayolları uçağı, Rusya’nın Kuzey Kafkasya’sında son haftalarda Ukrayna insansız hava araçlarının gaye aldığı bir bölge üzerinde uçuyordu. Rusya Savunma Bakanlığı çarşamba gününe kadar birden fazla Ukrayna hududundaki bölgelerde olmak üzere 59 Ukrayna insansız hava aracının düşürüldüğünü açıkladı.
Bölge valisi Sergey Menyaylo, bunlardan birinin çarşamba günü düşen uçaktan yalnızca üç saat evvel Grozni’nin batısındaki Vladikavkaz üzerinde düşürüldüğünü söyledi. 15 Aralık’ta bir insansız hava aracı Grozni’de Rusya Ulusal Muhafızları’na ilişkin bir yerleşkesi vurmuş ve en az iki insansız hava aracı daha hava savunması tarafından düşürülmüştü.
Ukrayna’nın Rusya’nın büyük bir kısmında gerçekleştirdiği insansız hava aracı atakları son vakitlerde ticari uçuşları da etkilemiş, kazadan evvel Moskova’nın yaklaşık 500 mil doğusundaki Kazan havaalanında operasyonlar süreksiz olarak durdurulmuştu.
Bakü ne bekliyor, Moskova ne yapıyor?
Ne Azerbaycan ne de Kazakistan olaylarla ilgili kesin bir açıklama yaptı. Lakin Rus hava savunma sistemlerine işaret eden delillerin giderek artması Rusya’nın resmî bir itirafta bulunacağı beklentilerini arttırdı.
Bakü merkezli Carnegie Rusya Avrasya Merkezi’nde bölge üzerine çalışan Zaur Shiriyev, “Bakü’nün beklentisi yalnızca bir özür değil, birebir vakitte pilotların iniş talebinin neden reddedildiğine ve GPS’lerinin Hazar Denizi üzerinde neden sıkıştığına dair bir açıklama yapılmasıdır – her ikisi de uçağı ve yolcularını kurtarabilirdi” dedi.
Ordular ekseriyetle kendi hava faaliyetlerini gizlemek ya da düşman insansız hava araçları ve savaş uçaklarının amaçlarını etkilemek için GPS sinyallerini bozuyor ya da yanıltıyor.
Ukrayna ile savaşın başlamasından bu yana Rusya’nın güneybatısında GPS sinyallerini bozma yolları kullanılıyor.
Diplomatik sonuçları ne olur?
Eğer kazadan bir Rus füzesi sorumluysa Moskova’nın sorumluluğu üstlenmemesi iki ülke ortasındaki tansiyonun artmasına neden olacak.
2023’te Dağlık Karabağ bölgesinde Azeri güçleri ile Ermeni ayrılıkçılar ortasında yaşanan Karabağ Savaşı, Türkiye’nin dayanağını alan Bakü’nün, bu bölgede denetimi ele geçirmesiyle sonuçlanmıştı. Savaş sırasında şiddeti önlemek için bölgeye yerleştirilen Rus barış gücü askerleri geri çekilmişti.